İnternette araştırmaya kalksanız onlarca farklı gömlek yakası tipi, her biri için farklı bir sürü isim çıkar karşınıza. Ansiklopedik bir yazı yazmak, gömlek literatürünü buraya dökmek gibi bir niyetim yok, gerek de yok zaten. Kendime göre özetleyeyim, duyduğum farklı isimlendirmelerden bahsedeyim, her biri hakkındaki fikirlerimi yazayım; siz kendi gömleğiniz için seçim yaparken gereğini yaparsınız artık…

Düz yaka: 100 gömleğin 99’unda gördüğünüz yaka tipi. Birileri sağından solundan bir isim uydurarak alengirli bir hava katmış, ama temelde hepsi aynı yaka. Vanilyalı dondurma gibi, sade yaka işte… Yandaki resimde gördüğünüz yaka uzunluğu ile yaka açıklığının  farklı kombinasyonlarından oluşan onlarca farklı yaka ismi karşınıza çıkabilir: Geniş yaka, açık yaka, dar yaka, İtalyan yaka, Fransız yaka, klasik yaka, vb.; İngilizce olarak spread, cutaway, point, straight, vb. Bir de bunların çok geniş, az geniş, yarı geniş, acayip geniş, vb. türevleri var ki evlere şenlik.

Mühendis notu: Yaka açıklığı iki yaka ucunun birbirine olan uzaklığı olarak tanımlanmakla birlikte; yaka açıklığı, yaka uzunluğuna göre değişiklik göstereceği için “iki yaka arasındaki açı” demek daha doğru aslında. Ancak gömlek ölçüsü alırken için açıölçer, T cetveli filan kullanmak abes olacağı için biz yine “uzaklık” ile devam edelim… 🙂

Teknik bilgileri keserek yazıya devam edeyim. Piyasada yaka açıklığı gayet fazla olan yakalar da mevcut (yaka uçları neredeyse omuz hizasında), iki yaka neredeyse birbirine değecek kadar yakın olanlar da. Tamamen zevk meselesi, ben kendi adıma yaka açıklığı geniş olan tipleri (açık yaka) kullanıyorum (Hatta, son diktirmiş olduğum gömleğin yaka ölçülerini vereyim; Yaka açıklığı: 11,5 cm, Yaka uzunluğu: 7,5 cm).

Yukarıda zevk meselesi dedim ama, işin bir de algı boyutu var. Eğer ince bir yüzünüz ve uzun bir boynunuz varsa açık yakaları, tersine yuvarlak ve geniş bir yüz yapınız varsa da birbirine yakın yakaları tercih etmenizde fayda var.

Elbette kullandığınız kravat ve kravatı bağlama şekli de tercihiniz için önemli. Benim gibi nispeten kalın (tok) bir bağlama şekli kullanıyorsanız açık yakaları, ince kravatları ve ince düğümleri tercih ediyorsanız da birbirine yakın yakaları kullanmanızı öneririm.

Aşağıya beş farklı yaka modeli koydum örnek olarak; şahsen 1. ve 2. sıradakilere benzer yakaları tercih ettiğimi ve takım elbise içine yalnızca bu tip düz yakaları kullandığımı belirterek sonlandırayım.

Yuvarlak yaka: İngilizcede “round collar” ya da “club collar” olarak geçiyor. Ben Türkiye’de sokaktaki insanlar arasında kullananı henüz görmedim. Algıda seçicilik belki, satıldığı bir yere de rastlamadım. Eskiden daha çok kullanılırmış, yeniden moda olmuş. Erkek modası ile ilgili dergilerde ve internet sitelerinde sıkça karşıma çıktığı için burada yer vermek istedim. Bana pek çekici gelmiyor açıkçası, tercih edeceğimi sanmıyorum; ama modayı takip ederek kullanmak isteyene de zerre lafım olmaz.

Düğmeli yaka: Takım elbise ve kravatla kullanıma uygun bulmadığım, gayet spor bir yaka tarzı. Denim pantolon ile giydiğim spor gömleklerde ya da blazer ceket içine yakası açık olarak kullandığım gömleklerde tercih ediyorum. Normalde oldukça yumuşak yakalarda kullanılıyor, ancak son zamanlarda yukarıda bahsettiğim düz yakalarda da estetik amaçlı olarak düğme kullanıldığına da rastlıyorum. Düğmeler yandaki örnekteki gibi yakanın üzerinde olabildiği gibi, yakanın altından gizli olarak kullanılacak şekilde de üretilebiliyor. Niye böyle bir yaka var derseniz, yumuşak yakaların birisi kalk gidelim, diğeri halt etme otur demesin; ikisi de efendi efendi yerinde dursun diye herhalde… 🙂 (Yakalar başka türlü nasıl efendi durur, bir sonraki yazıda).

Şeritli yaka: Düğmeli yakaların bir de iki yakayı şerit ile birbirine bağlayan çeşidi var, İngilizcede “tab collar” olarak geçiyor (Memlekette pek karşılaştığım bir yaka çeşidi değil; belki farklı isimleri vardır, ben “şeritli yaka” olarak kullandım). Bu yakaların kesinlikle kravat ile birlikte kullanılması gerekiyor. Genelde yumuşak yakalarda kullanıldığından şahsen tercih etmiyorum. Belki uzaktan bakıldığında “ümüğü sıkılmış” gibi bir algı yarattığını düşünüyorum, bilemedim 🙂 Ama kesinlikle kendine has bir tarzı var, kullananı görürsem saygıyla karşılarım. Örnek olarak verecek olursam, son James Bond Daniel Craig, Skyfall filminde sıkça bu tarz gömlekler kullanmıştı.

İğneli yaka: Yukarıdaki şerit ile kravatın altından bağlanan yakalara benzer olarak, yaka üzerindeki deliklerden ve yine kravatın altından geçirilen metal bir çubuk ile benzer bir tarz yakalanıyor (İngilizcede “pin collar” olarak kullanılıyor). Burada gömlek yakaları daha sert ve kısa oluyor genelde. Alttan geçen metal iğne (ya da çubuk), hem yakaları birleştirerek gizlediği, hem de kravat düğümünü yukarı doğru ittiği için kravatı oldukça ön plana çıkaran bir yaka modeli olduğunu söyleyebilirim. Pipo içmek gibi çok nevi şahsına münhasır bir tarz; şahsen hiç kullanmadım, ama kullanana saygı duyarım.

Kontrast yaka: Takdir edersiniz ki, İngilizcesi “contrast collar” 🙂 Genel olarak koyu mavi üzerine beyaz çizgili gömleğin üzerine beyaz yaka olarak karşımıza çıkıyor. Bundan 20 sene filan önce pek modaydı, yine yavaştan göz kırpar oldu. Daha önceki gömlek deseni seçimi ile ilgili yazımda, takım elbise içine giydiğim gömlekleri mümkün olduğunca sade tercih ettiğimi belirtmiştim; bu tercihim ile paralel olarak benim için oldukça karmaşık görünen bu gömlek/yaka türünü kullanmıyorum. Ancak takım elbise ve kravat ile güzel bir şekilde eşleştirilerek kullanıldığını görürsem de şapka çıkarmaktan geri kalmam…

Ata yaka: Mustafa Kemal Atatürk tarafından sıklıkla kullanıldığı için “Ata yaka” denmiş, İngilizcede “wing collar” olarak geçiyor. Yalnızca smokin ve frak ile kullanmak gerek (Frak için göğüs kısmında kalıp gibi sert bir plaka bulunan biraz daha farklı bir gömlek türü kullanılıyor ancak yakası yine ata yaka). Atatürk’ün bazı fotoğraflarında bu tip yakaları kravat ile kullandığını da görebilirsiniz, ancak ben ata yaka gömlekleri yalnızca papyon ile kullanıyorum. Beyaz dışında başka bir rengine rastlamadım, zaten smokin ve frak ile başka bir renk gömlek düşünemiyorum.